بشیر

1ـ 3ـ 1ـ نظام­ها

هر حُکمی در نظام معنا می­دهد. یک حکم اخلاقی مثل «غیبت نکن!» یا «حجابت را حفظ کن!» و «زبانت را نگهدار!» و امثال اینها، در جایی مطرح می­شود که نظام اخلاقی طرح شده باشد و این نظام، هنگامی مطرح می­شود که آن مبانی معرفتی و عقیدتی طرح شده باشند، در غیر این صورت، احکام سقف­های بلندی هستند که پایه­های آن آماده نشده­اند و جز آواری به سر تو نخواهند بود.

پس نظام­ها و احکام اسلامی بعد از آن مبانی شروع می­شود.

[نظام­ها به ترتیب و اولویت عبارتند از:

1ـ نظام تربیتی

2ـ نظام اخلاقی(این نظام در کتاب نظام اخلاقی اسلام، مروری بر دعای مکارم الاخلاق مرحوم استاد مورد بررسی قرار گرفته شده است).

3ـ نظام اجتماعی

4ـ نظام سیاسی یا حکومتی

5ـ نظام اقتصادی

6ـ نظام حقوقی

... تربیت، مبنای نظام اخلاقی اسلام است(1) ....بعد از نظام تربیتی و نظام اخلاقی، نظام اجتماعی مطرح می­شود(2). این جامعه، رهبری و تنظیم می­خواهد. در این هنگام مسأله حکومت [و نظام سیاسی یا حکومتی] مطرح می­شود و امامت طرح حکومتی شیعه است که در رابطه با همان هدف کلی اسلام و بالاتر از تکامل؛ یعنی رشد و جهت دادن به استعدادهاست. امامت ادامه رسالت است(3). مرحله بعد، نظام اقتصادی جامعه است و اینکه چگونه تولید به وجود آید و به مصرف نیازها برسد چه تولید شود؟ چگونه تولید شود؟ کالا و خدمات و ثرو­ها به چه نحوی توزیع شوند و چگونه مصرف شوند؟(4) براساس بینش مطرح شده، مسائل حقوقی و قضایی و جزایی هم مطرح می­شود(5). براساس این نظام­هاست که احکام اسلامی شکل می­گیرد.(6)

... این احکام در رابطه انسان با خدا (عبادات)، در رابطه انسان با خودش(اخلاقیات)، در رابطه انسان با دیگران(حقوق) و در رابطه انسان با زندگی­اش خوراکش، پوشاکش، ازدواجش، طلاقش (حدود) مطرح می­شدند.(7)

[با ذکر این مقدمه بنا داریم با توجه اندکی به نظام تربیتی اسلام از منظر استاد به جایگاه تربیت بپردازیم.]

 

 (1) - حرکت، ص122.

(2) - همان، ص 124.

(3) - همان، صص 135 ـ 137.

(4) - همان، صص 135 ـ 137.

(5) - همان، صص 137 ـ 139.

(6) - همان، صص 139 ـ 140.

(7) - همان، ص 151.

جایگاه تربیت در نظام فکری مرحوم عین ـ صاد

سید مجیدپورطباطبایی

اردیبهشت87